ის იყო, მდინარე ასას ხეობაში ნისლის ბოლო ფთილებიც გაიცრიცა და ქისტეთისაკენ ჩაწურული არხვატის ხეობა გამოჩნდა, რომ სამზირლად მონადირის ეხში მსხდომმა ხევსურებმა დურბინდები მოიმარჯვეს.
დილის ბინდბუნდში არილად გაილანდა მდინარის ნაპირებს გადევნებული, მგზავრთა იშვიათობისგან ბალახში გამდნარი ბილიკი, რომელიც ქვევით,სადღაც ქარაფების ჩრდილში იკარგებოდა.
ეხში ორნი იყვნენ.
უფროსი-შუახნის, უთურგი კვირიწმინდელი, უჟმური შესახედაობისა, ცალთვალელამი იყო, მეორე კი- მოხდენილი გარეგნობის ახალგაზრდა ამღიონი, ქორძო წიკლაური.
ეხის კუთხეში მინავლებული მუგუზლები ოდნავ ბოლავდა.
ხევსურები კარგა ხანს ათვალიერებდნენ ხეობას.
პირველად ახალგაზრდა დარწმუნდა, რომ ხეობაში საეჭვო არაფერი იყო, გამვლელი სულიერისაგან ნამიც არსად იყო გაბღერტილი და დურბინდი გვერდზე გადადო. მერე თოფი აიღო, საკეტი გახსნა, ვაზნები ამოიღო, გადათვალა, ათვალიერა და ისევ თოფში ჩააწყო.
მეორე ხევსურიც მორჩა ხეობისკენ კირკიტს.
_ ჭალაზე ეშმაკიც ვერ შემობედავს,_თქვა მან: _ მთის ყელში თუ გადმოიპარებიან ხაროვნის გასალალავად.
_იქნება არც ფიქრობენ.._, თქვა ქორძომ: _ რამდენი წელია, ამღიონს აღარავის დაუკარგია ხარ-ცხენი.
_ თორელის სიკვდილი გააბედვინებს მაგ კანტალებს საქურდლად წამოსვლას,_ იციან, რომ ამღიონთ დღეს მკვდარი გვყავს მიწას მისაბარები, აარავის სცალია მთა-წვერთ სადარაჯოდ..
წუთით ორივენი დაღონდნენ, თავი ჩაქინდრეს.
სიჩუმე ისევ ახალგაზრდამ დაარღვია:
_ რაც დრო შეიცვალა, თოფიც აღარ გავარდნილა ღილღო-არხოტში, არც ქურდობა მომხდარა.
_ სანამ ეგ ღილღო-არხვატს მოაღწევს,_თქვა უთურგიმ: _ბევრი ღილღველი და არხოტიონი მოკვდების ერცხვის ხელით...
მზის პირველმა სხივმა მთათა წვერი ოქროსფრად გალესა და ჭაუხებიდან მონაბერმა ნიავმა,
შურთხების ზარის ხმა ჩამოატარა ხეობისაკენ.
უთურგი ყალიონს აბოლებდა.
ქორძომ ისევ დურბინდი აიღო და კვლავ ხეობისკენ გაიხედა.
_ შავქარაფასთან ცხენიანი კაცი!_,წამოიძახა მან და მუხლებზე წამოჯდა.
უთურგიც დურბინდს ეცა და ხეობას გაუმიზნა. როგორც კი დარწმუნდა ამხანაგის სიმართლეში, თოფს დასწვდა, ლულით საყუჩზე გადადო და ვაზნა მისცა პირში.
_ პირველსავ ტყვიას მასაკლავად ესრევა?!_,წამოიძახა ამხანაგის უცაბედი მოქმედებით შემკრთალმა
ქორძომ და ისიც საყუჩთან ჩაჯდა თოფმომარჯვებული.
_ თუ ქისტია, მასაკლავად!,_ გამოსცრა უთურგიმ წეკოს წევისგან ჩაყვითლებული კბილებიდან და თოფს უფრო მოხერხებულად გამოექადლა.
ქორძო უკმაყოფილოდ შეიშმუშნა, შორს, ხეობაში ბილიკზე ბუზისტოლად გამოჩენილ ცხენ-კაცს გახედა, მერე მზერა ამხანაგის ხეობისაკენ საბედისწეროდ გამიზნებული თოფის ტუჩზე გადაიტანა.
მისი პატრონი, ავად აელვარებული საღი თვალით, სუნთქვაშეკრული მიშტერებოდა ხეობაში მომავალ ცხენოსანს.
_ იქნება როგორი ქისტი..._თავისთვის გაუბედავად იკითხა ქორძომ.
უთურგიმ ელამი თვალი საზარლად გადმოუბრიალა ამხანაგს.
_შენ სამზირლად რა გინდოდა, შინ უნდა იჯდე და დედას ფურებს უწველავდე!...
ახალგაზრდამ ამხანაგის დაცინვა აინუნში არ ჩააგდო, ისევ დურბინდი აიღო და მგზავრს გახედა.
ერთხანს ქვადქცეული აკვირდებოდა მგზავრს, მერე სახეზე ნათელი მოეფინა, კმაყოფილებით ჩაიცინა, დურბინდი გვერდზე გადადო და თოფიდან ვაზნა მშვიდად ამოიღო.
უთურგიმ გაკვირვებულმა გადმოუბღვირა ქორძოს:
_ მე ბებერ კაცს თოფს არ ვახლი!,_ თქვა ქორძომ და ამხანაგს ზურგი შეაქცია.
უთურგიმ კვლავ დურბინდი დაიტორიკა.
_ მკვდარვირიანს, წელზე სცემს თეთრი წვერი, მაგ ხნის კაცი ცხენზე როგორ შაითარა?!,_უთურგიმ ხეობისკენ გადააფურთხა.
ქორძო, როგორც ჩანს, დარწმუნებული იმაში, რომ ამჯერად ადამიანის სისხლი არ დაიღვრებოდა, მშვიდად იღიმებოდა.
_ რას იკრიჭები, შე ყურუმსაღო,_გაცეცხლდა უთურგი: _ აქ მტრის თოფის სასროლად ხარ, განა ვირების სამწყემსაოდ!
_ სადაა მტერი, ეგ მტერია?!t;_ თვალით ხეობისკენ ანიშნა ქორძომ: _ მტერი დღისით, მზისით არხვატისკენ წამოვა მძახალივით?!
მგზავრი რამდენიმე წუთში მოაღწევდა ქისტეთ-არხვატის საზღვარს და “მზირთ ეხას”, სადაც ხევსურები იყვნენ ჩასაფრებული.
მგზავრის ჩაცმულობამ და წვეროსნობამ დაარწმუნა ხევსურები, რომ ცხენოსანი ქისტი იყო, მაგრამ ამ ხნის კაცი სად და ვისთან მიდიოდა, რა ჰქონდა გუმანში?...
გორებზე მარგალიტივით აბრჭყვიალებულ ცვარ-ნამს დაწაფებული მზის სხივი ასას ხეობაშიც ჩამოეფინა და ხევხუვებში მიმოფანტული ჩრდილები ენის ერთი მოქნევით ამოაშრო.
დურბინდში მშვენივრად ჩანდა ახოვანი ტანის მხედრის ნაცრისფერი სკლატის ჩოხაზე აკიაფებული ვერცხლის მასრები, თავზე ყვითელსაკუჭიანი თრთვილისფერი კრაველის ქუდი ეხურა.
ჩალისფერი ცხენი ბალახის წიწკნით ნებიერად მოაზაყუნებდა პატრონს.
_ ეს ბებერი დუსურბანი ყონდივითაა შადებული ცხენზე,_ თქვა ზიზღით ელამმა უთურგიმ: _ ბრმაც არ დააცილებს ტყვიას...
_ ურსაც არ არტყია წელზე, მთლად უიარაღოა, _ შეარბილა თავისი ამხანაგის მკაცრი სიტყვები ქორძომ.
უთურგიმ ხელი ჩაიქნია და კვლავ მგზავრისკენ გადააფურთხა:
_ სამარეში ფეხჩადგმულს რად უნდა იარაღი!...
ამასობაში, მგზავრმა საზღვარს მიაღწია.
მან ცხენი შეაჩერა, მიდამო მოათვალიერა, მერე ბილიკიდან გადაუხვია და მდინარის პირად ჭალაში
შეიყვანა ცხენი. ხევსურების გასაოცრად, ცხენიდან ახალგაზრდული ჯომარდობით ჩამოხტა,…სადავე კისერზე შეუდგა ცხენს, ქამარში გაჩრილი ხელსაწმენდი გაიძრო, ბალახებზე გაშალა და ზედ დაიჩოქა ქუდმოხდილმა.
_ ლოცულობს თავის წესზე!_, წამოიძახა გაოცებულმა ქორძომ.
_ მადლია ახლა მაგისთვის შუბლში ერთი ტყვია,_ თქვა კბილების კრაჭუნით ელამმა ხევსურმა: _ სააქაოდან თავის ფეხით მივიდოდა იმ უფალთან, რომელსაც ლოცულობს, ამდენი ხელების შლა და ხვეწნა აღარ დასჭირდებოდა, იქ პირში ეტყოდა სათქმელს...
ქორძო გაოცებული ადევნებდა თვალს მოხუცი ქისტის მოქმედებას და არც უკვირდა, რომ მის მიმართ არანაირი მტრობა და სიძულვილი არ ჰქონდა გულში.
ლოცვად დავარდნილი მოხუცის გადაპარსული პრიალა თავი ბალახში ჩაღვრილი თეთრი წვერებით უზარმაზარ სოკოს ჰგავდა, ხან რომ ცისკენ აღიმართებოდა აჩონჩხლილ მკლავებს შორის და ხან ისევ მ,იწაზე ეშვებოდა. ამ დროს მოხუცის ნაცრისფერჩოხიანი ზურგი მუხლებზე წაჩოქილი აქლემის კუზს ჰგავდა.
მოხუცმა ლოცვა დაამთავრა, ცხენზე შეჯდა და გზა განაგრძო.
ხევსურებმაც საფარი დატოვეს, შამბიანი ფერდობი ჩამოიარეს და ბილიკზე ჩავიდნენ.
გზაში ჯიქურ გადამდგარი, თოფმომარჯვებული ხევსურები რომ შეიშნა მოხუცმა, ცხენის სადავე ოდნავ მოზიდა.
ხევსურებმა თითო ნაბიჯით წაიწიეს მისკენ.
მოხუცმა ქისტმა უნდაგირზე წინ გადმოიწია და ხევსურებს ხელის მოჩრდილვით დააკვირდა.
_ ფხია!,_ ჩაილაპარაკა მან ჩიფჩიფით და უნაგირზე გასწორდა.
_ ვინ ხარ, სად მიხვალ?;_ იკითხა ზვიადად უთურგიმ, თან ელამი თვალით წარბს ქვემოდან გაუბღვირა და იღლიაში ამოჩრილი თოფის წვერიც შეატოკა.
მოხუცი ხმას არ იღებდა, დამცინავად მოწკურული თვალებით მშვიდად აკვირდებოდა ხევსურებს.
ქორძო მონუსხულივით შეჰყურებდა მოხუცი ქისტის გარეგნობასა და მორთულობას. თეთრი წვერი, ღრმად ჩამჯდარი, ჭკვიანი თვალების ზემოდან ბორჯღად გარმოჭამფრებული ხშირი წარბები, თვალებს ირგვლივ წვრილი ნაოჭების გვირგვინი, ქუდსა და წარბებს შორის გამოჩენილი სპილოსძვლისფერი ტკიცინა შუბლი, უნაგირის ტახტაზე ჩამოწყობილი დამუმიებული გრძელთითება ხელები, არამიწიერ იერს აძლევდა მოხუცს. ამასთან ერთად, მისი შეუვალი სიდინჯე და დამცინავი იერიც, და რასაკვირველია, ბუნებრივი იყო ახალგარზდა არხოტიონის გაოცება.
მოხუცი ისეთი გამომეტყველებით აკვირდებოდა ხევსურებს, თIთქოს მრავალი წლის წინანდელ რაღაც ამბავს იხსენებდა.
უთურგიმ დამტვრეული ქისტურით გაუმეორა კითხვა მოხუცს.
მოხუცმა ჩაახველა, ხმა ჩაიწმინდა.
_ ხელმაგემართათ, ხევსურებო!,_ თქვა მან ქართულად.
ხევსურები ოდნავ შეცბუნდნენ, მაგრამ ქისტის ქართული არ გაჰკვირვებიათ, ერთმანეთის მეზობლად მცხოვრები ქისტები და არხვატივნები იოლად სწავლობდნენ ერთიმეორის ენას.
მისალმებაზე პასუხი როგორღაც ვეღარ მოახერხეს კვლავ კითხვადქცეულებმა.
_ ამღიონ მანგიას უნდა ვესტუმრო,_ თქვა ქისტმა კვლავ ნიშნის მოგების კილოზე.
მანგიას ხსენებაზე ხევსურები დაფაცურდნენ, უთურგი ახლოს მივიდა ცხენოსანთან, ირგვლივ შემოუარა, ცხენკაცის კაზმულობა ეჭვიანად გაჩხრიკა, შევერცხლილ ლაგამ-აბჯარ-უნაგირს ხარბი მზერა შეავლო და ისევ მხედარს შეაბრუტიანა ელამი თვალი.
ავად აბრიალებულ თვალზე შეამჩნია ქისტმა, რომ ხევსური სასიკეთოს არაფერს ფიქრობდა.
_ მე არხვატიონთ სისხლი აღარ მმართებს.._,თქვა ქისტმა მშვიდ ხმაზე: _ ისე კი, თუ სხვა ქისტების ვალსაც მე მომთხოვთ, ჩემს მაკვლაზე არხვატში საკარგყმოს მოგართმევენთ..
_შენდროულა კაცს არხვატიონი თოფს არ ახლის!_, ვეღარ მოითმინა ქორძომ და ამრეზილ უთურგისა და ცხენზე დაუდევრად მჯდომ ქისტს შორის ჩადგა.
უთურგის კიდევაც ეწყინა ამხანაგის მოქმედება და სადღაც კიდეც ესიამოვნა, რომ მტრისათვის თოფის ადვილად მსრეველ კაცად გამოჩნდა ქისტთან.
ქისტმა კი წარბებს ქვემოდან გამომცდელად გამოხედა ხევსურებს, უთურგის კვლავ ეჭვიანად ჩააშტერდა და მიხვდა, რომ ავი კაცი იყო და ძნელად დასთმობდა ავი საქმის არ გაკეთებას, მისგან ყველაფერი იყო მოსალოდნელი, უკან დახევა კი არ ითაკილა.
_ თუ ის კაცი მითხოელი ელიმარძა იქნება?!_, თქვა ქისტმა და უნაგირზე შემაღლდა.
ხევსურები გველნაკბენსავით შეტოკდნენ.
უთურგის თოფის ჩახმახმა საბედისწეროდ გაიჩხაკუნა.
_ ცხენის მჭამელო!რამდენი ამღიონის სისხლია შენს კისერზე,_იყვირა უთურგიმ: _რომენ ერთს შაგწირა?!
_ იყო და აღარ არის!...,_ მოხუცი კვლავ ზვიადად შემართული , ცალყბად შეღმენილი უყურებდა ბრაზით თვალანთებულ ხევსურებს, რომელთაც ვერ გადაეწყვიტათ თეთრწვერა მოხუცისთვის თოფის დახლა.
_ ლოგინში სიკვდილს, მტრის ტყვიით სიკვდილი უჯობს ელიმარძას,_ჩაილაპარაკა თავისთვის კმაყოფილ კილოზე ქისტმა: _ ოღონდ ეგაა, არხოტიონი მანგიას უნახავად წასვლა არ მინდოდა სამზეოდან...
მანგიას მეორედ ხსენებამ უფრო შეაყოვნა ხევსურები.
_ მანგიას მტრის ხელით მოკლული შვილი უწევს ჭერხოში, დუსურბანის სამასპინძლოდ არვის სცალის..
_ ჩემი სულთის მამკლავი თორელი!_, წამოიღაღადა მოხუცმა, თან თვალები არხოტისკენ მიაშტერა:
_ჩემი არწივის მზის ჩამქრობიც ჩამქრალა...
ხევსურებს გაახსენდათ, რომ ელიმარძას ერთადერთი შვილი სულთი, თორელს ჰყავდა მოკლული რამდენიმე წლის წინ და ერთიმეორეს შეცბუნებულებმა გადახედეს.
_ მივიყვანოთ, არხვატი რას იტყვის და სად გაგვექცევა, ძაღლს ძაღლივით უნდა ჩაძაღლება.
მოხუცმა ზიზღით გადააფურთხა და ცხენს ქუსლით წასვლის ნიშანი მისცა, ამით ხევსურებსაც აგრძნობინა, გზას დაადექითო.
უთურგიმ ქორძო წინ წაუმღღვარა ცხენოსანს და თავად უკან მიჰყვა თოფმომარჯვებული, თუმცა
გამქცევი არავინ იყო და არც გზა იყო სადმე გასაქცევი.
* * *
ამღაში მოსისხლეებისგან მოკლულ ვაჟკაცს დასტიროდა მთელი არხვატის თემი.
სისხლი ემართა და ჰკრეს ტყვია ხახმატელებმა მანგიას ერთადერთ შვილს.
არხოტივნებმა საკაცით მოასვენეს საძელიდან “მეთავის ხელით დახარჯული თემის იმედი”.
ხმლის ვადაზე ნიკაპჩამოდებული ხმით მოტირალნი ერთიმეორეს არ აცლიდნენ:
_ რად გაგვიშავე სამზეო, თორელოო...
_ ცა რად დახურე ამღიონთა, თორელოო...
_ ციხე წაექეც ბერდიშვილთა, თორელოო...
_ ელიმარძაის შვილი დაგხვდება, თორელოო...
_ გულზე თუკლაღ სჭირს იმასაცაა, თორელოო...
. . . . . . . . . . . . . . .
ხევსურებით სავსე ჭერხოს სიღრმეში საიარაღო კედელთან მიდგმულ ტახტზე ბორგავდა მოკლულის
მამა მანგია, ძალა აღარ ჰყოფნიდა, არც მუხლები ემორჩილებოდა, რომ “ჭირის მწყენთ” ფეხზე მდგომი დახვედროდა. თავის კბილა ბებრებმაც შეუგმეს, ბევრი შვილმკვდარიც უხსენეს, მაგრამ დარდის სატკივარს ვეღარ სძლევდა,სულ “ჭრა-ჭრილობაში” და “მამკლავ-მამკვდრობაში” ჩამობერებული, “ღილღველთ ჭირად გაჩენილი” არხოტიონი.
იქვე სამფეხა ჩიკებზე ისხდნენ ბებერი არხოტიონები, ყალიონს აბოლებდნენ, თან ცალი ყური ხმითმოტირალთაკენ ჰქონდათ მიპყრობილი.
ვერავინ შენიშნა, როდის შემოხდა ბანზე და შემოიარა ხალხით სავსე ჭერხო უთურგი კვირიწმინდელმა.
სამფეხებზე დაფელხვილ მოხუცებს გვერდი აუარა და ტახტზე გაშოტილ მანგიას წაადგა თავზე.
მოხუცმა ნაღველში ჩაძირული თვალებით ამოხედა უთურგის.
_ არხვატის ჭალაზე ღილღველ მავას!,_ თქვა უთურგიმ სხვა მოხუცების გასაგონად.
მანგიამ დალიბრული თვალები მოწკურა, თან ყურიც წამოსწია, რაღაც შეცდომით ხომ არ ჩამესმაო.
მოხუცებმაც კისრები წაიგრძელეს.
უთურგი ოდნავ დაიხარა ტახტზე მწოლისკენ და ხმამაღლა ჩასძახა:
_ ურჯულო მავას არხვატისაკე!
_ რად არ მახკალით?!-, დაიგრგვინა რომელიღაც მოხუცმა: _ აქ საკითხავად მოსვლა რად გინდოდა?!
ჭერხო გაინაბა, ხმით მოტირალს ხმალი გაუვარდა ხელიდან და მიწის იატაკზე გაიწკრიალა.
_ბებერია, ვერ ვიკადრეთ თოფის ხლა!..
მანგიამ თავს ძალა დაატანა და იდაყვზე წამოიწია.
_ ნეტა რომენ სოფლელია?,_იკითხა ვიღაცამ.
_ ნეთხიჩოელი ელიმარძაა!,-წამოიღრინა კბილების კრაჭუნით უთურგიმ და მოხუცებს მიაშტერდა
კითხვადქცეული.
_ ელიმარძა?!-, წაიბუხუნა მანგიამ და ტახტზე ნახევრად წამოჯდა.
მოხუცებიც ფეხზე ადგნენ.
მთელი ჭერხო ასადგომად დაფათურებული მანგიას შეჰყურებდა.
წუთით მიცვალებული ყველას დაავიწყდა, სიტყვა “ელიმარძას” ჩურჩულებდა დიდი და პატარა, ქალი და კაცი.
_ რა უნდა მაგ ცხენის მჭამელს, რასთან მავას არხვატისაკე?!-, იკითხა სხვებზე უხნესმა.
_ ეგ აღარ გაძღა არხვატიონთ სისხლით არც სიახლეში და არც სიბერეში!.._ახლა მეორემ დაუმატა.
მანგია ტახტიდან გადმოვიდა.
_ მე ვიცი, ნეთხიჩოელს რაც უნდა!,_თქვა მან ჩახრინწული ხმით,_ დრო მამიწვერე განა, დუსურბანო,_განაგრძო თავისთვის მანგიამ: _ მაგიკვდეს მანგია, თუ შენ გულ დაიცინოს!..
მერე იქვე დაკიდებული ჩოხისაკენ და ქამარ-ხანჯლისაკენ გაიწოდა ხელი.
მიაწოდეს.
კაცი უცბად სულ გამოიცვალა, თავისი უბედურება თითქოს დაავიწყდა, აკანკალებული ხელებით ვეღარ იცვამდა ჩოხას, მაგრამ მაინც იცვამდა, შემოიკრა ქამარ-ხანჯალიც.
_ წინგარდაზე ჩიკა დამიდგით!,_ბრძანა მან ბოლოს და ჭერხოს კარისაკენ გაემართა. შვილის ცხედარს რომ გაუსწორდა, წამით დააშტერა ამღვრეული თვალები.
_ ერთხან ნიადე წასვლა უნდა ყველას!,_ თქვა და გზა განაგრძო.
წინგარდაზე მისთვის დადგმულ სამფეხ სკამს მიუახლოვდა.
_ აი, ეხლა მავიდეს ეგ ღილღველი!,_ თქვა თავისთვის ამაყად და სკამზე ჩამოჯდა.
ვერავინ გაუგო მანგიას მოქმედებას თავი და ბოლო.
ერთი მოხუცი მორიდებულად მიუახლოვდა, ის იყო, რაღაც უნდა ეთქვა, რომ მანგიამ ხელი აიქნია და ბრძანების კილოზე უთხრა:
_ მე და თორელი დღეს მაინც უნდა გავიყარნათ მამა-შვილობით, აქ ბანზე გადმოასვენეთ, აქ იტირას ქალ-ზალმა!...
რამდენიმე წუთის შემდეგ, ფარდაგგადაფარებული ტახტით თორელის ცხედარი მამის მახლობლად ბანზე დაასვენეს ხევსურებმა და თავად ბანის კიდეზე ჩამწკრივდნენ.
დედროვანმა ზარს მოუმატა.
მანგიამ ყალიონი გამართა და თავისი ჩვეული სიდინჯით გააბოლა.
იქვე, დერეფნის სიგრძეზე გადებულ ძელზე მსხდომი ბერიკაცები შეცბუნებულები და დაეჭვებულები უთვალთვალებდნენ შვილმკვდარი მოხუცის მოქმედებას, ვერავინ წვდებოდა, რა ძალამ და ცეცხლმა შეაძლებინა ერთადერთი შვილის დაკარგვით ჩალოგინებულ მოხუცს უცბათ ფეხზე ადგომა.
_ აგე, მახყავ!,_ დაიძახეს ჭერხოს ბანზე ასულმა ყმაწვილებმა.
“ ამღის ყანით” გამოჩნდნენ ქორძო წიკლაური და ჩალისფერ ცხენზე მჯდომი მოხუცი ქისტი.
სოფლის პირში რომ მოვიდნენ, ქისტი ცხენიდან ჩამოხდა და საფერხე დასადავებული წამოიყვანა.
ყველა სულგანაბული და გაფაციცებული უყურებდა სოფელში შემოსულ მოსისხლეს, რომლის ბრძოლებსა და შეუპოვრობაზე, წარსულსა და ნამოქმედარზე ზღაპარივით ჰყვებოდნენ ხოლმე ხევსურები არხვატის საფიხვნოებში.
რომ დაიგუმანა ქისტის მოახლოება , მანგია წამოდგა და ბანზე დინჯად, გამართულად გაიარა, თითქოს წინგარდაზე საქორწილო სუფრა ჰქონდა გაშლილი და არა შვილის ცხედარი ესვენა.
ქისტი ნელა მიუახლოვდა მანგიას ბან-კარს, გამჭვალავი თვალით აკვირდებოდა ყველაფერს, ეზოში რომ შევიდნენ, ცხენის სადავე ქორძოს მიუგდო და ბანზე ავიდა.
მანგია დოინჯშემოყრილი უყურებდა ქისტს.
ქისტი წყნარად მიუახლოვდა ცხედარს, მერე დაიხარა და მიცვალებულის სახეს კარგა ხანს აკვირდებოდა, მის ტანსაც აატარ-ჩაატარა მზერა.
_ ღირებულხარ მანგიაის შვილო, თოფსაკრავად!,_თქვა მან: _იმ სიბრტყე მკერდი გქონია, რომ დაესწრო, ჩემი სულთი შენ ტყვიას არ აგაცილებდა...
მერე მანგიასკენ შებრუნდა.
მოხუცები მშვიდად აკვირდებოდნენ ერთიმეორეს, თავიდან ფეხებამდე ათვალიერებდნენ.
_ როგორი ფერი აქვს შენთვის დღეს სამზეოს, არხოტიონო?,_უთხრა ქისტმა მანგიას, მშვიდად, წყნარი ხმით.
_ ჩემი ძმის მამკლავი რახელ მახვედ ჩემს კარზე , ცხენის მჭამელო, ის ხომ არ გეგონა, მანგიას მტირალს ღნახავდი?!,_თითქმის ჩურჩულით იკითხა მანგიამ.
_ მოვედი, შვილის ქორწილი რომ მოგილოცო, _უთხრა ქისტმა და ხანჯლისწვერივით წამახული თითი ხცედარს მიუშვირა.
მანგიამ უცნაურად გაიღიმა, თან ნაბიჯი ცხედრისკენ გადადგა.
_ ხო წევს მანგიაის შვილი გველეშაპივით, ღილღველო, სიცოცხლეც უღირდა, სიკვდილიც უღირს!
_ გიხარის, რომ მოგიკლეს?!
_ მოსისხლემ მოკლა...
_ ხო, ხევსურები იბადეით, რომ ერთიმეორე ხოცოთ...
_ ქისტებიც!,_ თქვა ამაყად მანგიამ.
_ სასაფლაოზე დათვალეთ ჩვენი ნატოფარები, _ უპასუხა დამცინავად ქისტმა და თეთრ წვერზე დინჯად ჩამოისვა ხელი.
ხევსურმა სამფეხა ჩიკები მოუტანა მოხუცებს.
_სასმელი გაგმაიტანეთ!,_გასძახა მანგიამ ჭერხოში.
მერე არავის გაუგონია, რას ლაპარაკობდნენ მოხუცები, ტაბლას ჩაჰყურებდნენ თავჩაქინდრულები, რომელზედაც დოქით ლუდი ედგათ და კანტი-კუნტად ესიტყვებოდნენ ერთიმეორეს.
მიცვალებულის გასვენების ჟამმა რომ მოაღწია, მოხუცი ხევსური მიუახლოვდა მანგიას:
_ შვილს უკენობის სიტყვას ხო არ დააკვალებ...
_ ელიმარძას შვილი მომიკითხოს სულეთ შასულმა!,_ თქვა მანგიამ და სოფლის ნაპირას მდებარე სასაფლაოსკენ გაიხედა.
მოხუცი ქისტი ცხედარს უმზერდა.
_ აღარც შენა გყავ თორელი,_თვალი თვალში გაუყარა მანგიას: _ რა შეგრჩა სისხლის აღებით, რამდენჯერაც აიღე, იმდენჯერ გაიღე!
_ კარგი მამცას არხოტის ჯვარმა და კარგი მამიკლას! მაგას დავმარხვათ, სხვა კიდევ გაიზრდების!..
მოხუცი ქისტი მიწას ჩაჰყურებდა და რაღაცას ფიქრობდა კარგა ხანს. მერე თავი აიღო და ხევსურს ძლივს გასაგონი ხმით ქისტურად ჩაულაპარაკა:
_ რად არ გიკვირს, რომ ელიმარძი გესტუმრა?
_ არ მიკვირს, ძაღლი ძაღლად დაბერდი, ბოლოს თოფის ზიდვა რო აღარ შაგიძლავ, გატეხილი მანგიაის ნახვის წყურვილმა მოგიყვანა...
_ ნეთხიჩოს მამწვდა, შვილის სიკვდილმა მანგია ჩაალოგინაო...
_ უკანასკნელად თოფვა გინდოდა ჩემი, მაინც დაგიცდა, _ ჩიკაზე ამაყად შესწორდა მანგია.
ქისტმა სინანულით გააქნია თავი.
_შვილის სიყვარულზე მაგარი, მტრის სიძულვილი ყოფილა შენს გულში, სათოფავია ეგეთი გული...
_ შვილის სიყვარული ჩემია, მტრის სიძულვილი სახოყნო!,_ ცარიელი ყანწი ტაბლაზე დააგდო მანგიამ:
_ შენ არხვატისკე მაშინ წამოხვედი, ჩემი ჩალოგინება რომ გაიგე...
_ არა!,_თქვა ქისტმა და შორს მთებისკენ სადღაც ჰკიდა ნაღვლიანი მზერა: _ ჩემი თავი მებრალებოდა ოხრად დარჩენილი, ჩემი დაუძინებელი მტერიც შემბრალდა, გაჩემფერებული, მამაცი მტერი!... იმიტომ წამოვედი, ჩემი ტკივილი შემომეჩივლა, შენიც მომესმინა...
მანგია ყბაჩამოვარდნილი, დატყვრეცილი თვალებით გაოცებული შეჰყურებდა ქისტს, მეჩვენება თუ ნამდვილად ეს სიტყვები თქვა, რაც ჩამესმაო.
_აღარავინ თოფავს ერთმანეთს ახლა და აღარც მოსისხლეობენ,_ განაგრძო ქისტმა ნაღვლიანად: _ ქისტეთ ჩემ სწორებს შვილბოლოში თავი არ უჩანს, ერთი მე ვარ მარტოხესავით ამოსული... მათი მამა-პაპის მაგივრადაც მე გახლიდით ტყვიას, რა შემრჩა...
_ სახელი!,_ თქვა მანგიამ და ახლოს მიუჩოჩდა ელიმარძას: _ სახელი დარჩა, ნეთხიჩოელი ელიმარძის სახელი!...
მერე ელიმარძაზე არხოტელების გამოთქმული ლექსი ჩაილაპარაკა:
“ გახსოვდას ელიმარძაო,
არხვატით წანატანია,
მიხოლ, მაგიდის ტყვეები,
მიგიდის ხაროვანია,
იცოდე, არ შეგრჩებოდა
არხოტივნების ვალია!”
ქისტმა ხელი ჩააქნია და მისკენ წაძაგრულ ხევსურს თვალებში ჩახედა:
_ ცოდვიანო არხოტიონო, რამდენ ქისტის ქალს ჩააცვი შავი, რომ მახკვდები, შინაით შანდობის მთქმელი აღარავინ დაგრჩა, არცვინ შენი სახელის მხსენებელი იქნება, წავიდა შენი თორელი იქ,_ მან თითი ცისკენ აიშვირა: _ ჩემს არწივთან წავიდა...
ხევსური გაყინული თვალებით გაჰყურებდა სასაფლაოსკენ წაღებულ შვილის ცხედარს, ფეხზე ადგომა უნდოდა და ვეღარ ბედავდა, ვაითუ ქისტის თვალწინ ჯანმა მიღალატოს და თვი მომეჭრასო.
_ მძიმე ყოფილა მტრიანი კაცის წუთისოფელი, ნეთხიჩოელო,_ თქვა მან ხიხინით: _ ძალიან მძიმე, კიდევ კარგი შენ რო გხედავ... მადლობელი ვარ შენი აქ მოსვლისა, ძალიან დიდი მადლობელი...
ქისტი წამოდგა.
სირცხვილის შიშმა და ჯერ კიდევ შემორჩენილი სიამაყის გრძნობამ ძალა შემატა მანგიას, მძიმედ წამოიმართა და ბანიდან ჩასასვლელად გამზადებული ქისტისკენ გადადგა ნაბიჯი.
ქისტი შეჩერდა.
ისინი ახლა მარტოკები იყვნენ, ახლომახლო აღარავინ იყო, ხალხი სასაფლაოზე გაკრეფილიყო.
ეზოში ჩალისფერი ულაყი მიწას ტორავდა, პატრონს უხმობდა.
_გამაგრდი არხოტიონო, _თქვა ელიმარძამ, თან უცნაური ღიმილით გაუნათდა სახე: _ თორემ
ელიმარძა იფიქრებს, რომ ბოლოს ნასრევი არ აგაცდინე...
ხევსურმა მხარზე ჩამოადო მუგუზალივით ხელი ელიმარძას, თავადაც სცადა რაღაც გაღიმებასავით, თუმცა არ გამოუვიდა.
_ ჩათვალე ცხენის მჭამელო, რომ დამჯალდე, ნასრევიც შესაფერისი გამოგივიდა...ხელ მაგიმართოს არხოტის ჯვარმა...!
მრავალი წლის დაუძინებელი მოსისხლეები ერთხანს კიდევ ეკირკიტებოდნენ ერთიმეორეს ლიბრიანი, ბებრული თვალებით, რომლებშიც მტრობისა და სიძულვილის ნატამალი არ ჩანდა, პირიქით, მათ გამოხედვაში იხატებოდა უსაზღვრო სინანული და მოკრძალებული ურთიერთპატივისცემა.
ქისტი ბანიდან გადავიდა და ცხენისკენ გაემართა.
სასაფლაოდან მობრუნებული ქორძო და უთურგი მანგიასთან პირველნი მივიდნენ.
უთურგის თვალი ცხენისკენ იმავალ ქისტზე რჩებოდა, მას თავის ნადავლად თვლიდა და მანგიას ბრძანებას ელოდა.
_ სტუმარს გაჰყევით სოფლის ბოლომდე, პატივი დასდეთ და ჯვარი დასწერეთ,_თქვა მანგიამ.
_ პატივი კი არა, ტყვია უნდა მაგ ძაღლს!,_ჩაისისინა უთურგიმ.
_ რეგვენო!,_ იფეთქ ხევსურების გასაოცრად მანგიამ: _ ეგ ძაღლი კი არა, ნეთხიჩოელი ელიმარძაა! აგან ბევრჯკერ შემოხკივლა არხვატს არწივივით და შემოგვთოფნა... რამდენიც მოვუკალით, მაგვიკლა... ეხლა აღარც მაგას ვინ დარჩა მასაკლავი, არც მე..,_ უცბათ ხმა ჩაუწყდა მოხუცს.
ქისტმა ცხენი ეზოდან სადავითვე გაიყვანა, მერე სწრაფად შეჯდა, ხევსურებისაკენ შემობრუნდა, ქუდის მოხდით დაემშვიდობა ბანებზე წამდგარ არხოტივნებს და ცხენს ქუსლი ჰკრა.
ვიწრო ბილიკზე ქარივით გაფრენილ ცხენს გაკვირვებული მზერა გააყოლეს ხევსურებმა.
/შოთა არაბული/
,
