ამჯერად გთავაზობთ შოთა არაბულის(ჯუთელი) მოთხრობას-"იარებოდა დედაი", რომელშიც ავტორი მოგვითხრობს, როგორ და რის გამო მოკლეს "ვეფხისა და მოყმის ბალადა"-ს(გაგრძელების) ავტორი, გიორგი ჯაბუშანური. ამჯერად აკრეფილი მაია ჭინჭარაულის ხელით.
ფიჭვნარიდან ჯერ დაგუდული ხველება მოგვესმა _ ერთხელ, ორჯერ, სამჯერ, მერე ტყიდან გამომავალ ბილიკზე უჟმური გარეგნობის ჭაღარა კაცი გამოჩნდა. წელში წახრილი, ფრთხილად ადგამდა კაუჭა ფეხებს ბილიკზე გადმოწოლილ ბალახზე, მტაცებელი ცხოველის თვალებს მალულად აცეცებდა აქეთ-იქით, პირწმინდად მოსვირინგებული, გაძვალტყავებული, ყვითელი ხელები ტანთან შედარებით საოცრად გრძელი ჰქონდა და მუხლების გასწვრივ უსულოდ აქნევდა.
შეგვნიშნა თუ არა, გზის პირას მოლზე მსხდომი მე და ჩემი ამხანაგი, მოხუცმა იერი უცბად შეიცვალა, თვალები მოწკურა, მჟავე ღიმილი გადიფინა სახეზე და გაუბედავად გამოემართა ჩვენსკენ.
მე იგი ადრეც მყავდა შენიშნული შორიდან, ფიჭვნარში რომ დახანხალებდა და სულის შეხუთვამდე ახველებდა ყოველთვის.
_ გორილაა, არ იცნობ? _ ჩამჩურჩულა ამხანაგმა, _ მთელი თავისი სიცოცხლე ციხეებში აქვს გატარებული, ძველი ქურდი და ნააბრაგალია.
_ გორილა რა სახელია? _ გამიკვირდა მე, _ თუმცა კი ჰგავს რაღაცით მაიმუნს ეს კაცი.
_ ეგრე მქვიანო, და რა ვიცი, ქურდებში მაგ სახელით იყო თურმე ცნობილი, მძიმე ავადმყოფია...
მოხუცი მოგვიახლოვდა, ნაძალადევი თავაზიანობით მოგვესალმა და ჩვენი ღარიბული სუფრისკენ მზერა გამოაპარა.
_ დაბრძანდით, ბიძია, _ მოიპატიჟა ჩემმა ამხანაგმა. მოხუცს თავპატიჟი არ გამოუდვია, თვალით ადგილი შეარჩია და დაჯდომის მაგივრად უცნაურად ჩაიცუცქა.
მე ახლა მისი მუხლები ზომაზე მეტად აყუდებული მომეჩვენა. მოგონილი დაუდევრობით გადმოსწვდა ბალახებზე დაგდებულ სიგარეტის კოლოფს, თითქოს ამის უბოდიშოდ გაკეთება სავალდებულოც იყო, სიგარეტს მოუკიდა, საჩვენებელი თითის და ცერის ფრჩხილებით წაყინწრა პირმოსაკიდი ნაწილი და მთელი ძალით მოქაჩა.
ერთხანს დაგუდულად ახველებდა, ბოლოს, როგორც იქნა, სული მოითქვა და ხველებისაგან
აცრემლებული თვალები კვლავ სუფრისაკენ გაექცა.
_ შენ `თეთრი~ მოგიხდებოდა ახლა, ბიძია, _ ჩაუპაჭუნა თვალი ჩემმა ამხანაგმა, _ გაციებული ჩანხარ.
_ მართლაც, შემცივდა წუხელის, _ შეიფერა მოხუცმა, _ ერთ ას გრამს არა უშავდა წამლად...
ამხანაგს თვალით ვანიშნე, იქვე, მახლობლად, ფარდულთან მიერბინა, თუმცა გულში უმალვე გავიფიქრე, რომ მოხუცს არაყი აწყენდა.
_ ხომ არ გაწყენთ არაყი? ღვინო რომ მოვატანინო? _ ვკითხე გორილას.
ისეთი თვალით შემომხედა და თან თავისი გრძელი ხელიც ისე ჩაიქნია, ჩანდა, სიცოცხლეზედაც დიდი ხნის ჩაქნეული ჰქონდა ხელი.
სხვა გზა არ იყო, `შემოსწრებული~ თავისი პირით ითხოვდა `თეთრს~. არაყს ერთი ნაფაზიც დააყოლა გორილამ და ერთხანს კიდევ ახველა.
ამხანაგმა თვალით არყიან ბოთლზე მანიშნა, _ ხომ არ დალევო, უარის ნიშნად თავი რომ გავაქნიე, გორილამ დამცინავად ჩაიქირქილა:
_ ნუ ებაზრები, მორჩენას აპირებს!.. _ მერე თვითონ წასწვდა ბოთლს, არაყი კიდევ დაისხა და უცბად უსიტყვოდ გადახუხა.
_ აი, ახლა ცოტას შემაკაიფებს, _ თქვა გორილამ და, ამჯერად, პაპიროსის ნაცვლად არაყს ყველის ნამცეცები მიაკენკა.
_ როგორ ატყობ, ბიძია, _ შეეკითხა ჩემი ამხანაგი, _ მოგიხდა აბასთუმანი?
_ მეტი არაა ჩემი მტერი, _ მოხუცი უგემურად დაიჭყანა, _ რაღა დროს ჩემი მოხდომაა... მე ახლა ოთხი ფიცარი მომიხდება.
_ გული ტყუილად გაგტეხიათ, _ ჩავერიე მეც ლაპარაკში, _ სულ მალე გამოკეთდებით.
გორილამ ალმაცერად გამომხედა, ამათვალიერ-ჩამათვალიერა, მაგრამ არაფერი მიპასუხა, თუმცა ისეთი სიფათით მიყურებდა, ნაღდად გაიფიქრა: მტყუანის ასე და ისეო...
მოხუცი, მართლაც, შექეიფიანდა, დამჭკნარი ლოყები შეეფაკლა, დანაოჭებული შუბლიც ოფლის წვეთებმა დაუნამა; ხალათის ღილები ჩაიხსნა და არწივმიხატული, ძვალტყავა მკერდი გამოაჩინა.
გორილას ყელზე მოზრდილი ვერცხლის ჯვარი ეკიდა.
ვგრძნობდი, რომ მოხუცს რაღაცით ვზღუდავდი: ჭკუაში არ უჯდებოდა თუნდაც ჩემი თავაზიანობა და ფიქრობდა, რომ ამ თავაზიანობის უკან თითქოს იმალებოდა მისდამი უნდობლობა, უპატივცემულობა თუ რაღაც ამგვარი. Aმიტომაც შევეცადე ჩვეულებრივზე უფრო მხიარული ვყოფილიყავი, თან საუბარში მჟავე-მჟავე სიტყვებიც გამოვურიე, რამდენადაც შემეძლო თავისთვის ამის უფლება მიმეცა.
ამან კარგი შტაბეჭდილება მოახდინა გორილაზე. ტანდათან მოწყალების თვალით გადმომხედა, და ბოლოს, კიდეც გამომელაპარაკა:
_ უფროსო, ვისი ცოდვები გიწყვია მანდ, _ თვალით იქვე ბალახზე მიგდებულ ჩემს საქაღალდეზე მიმანიშნა, _ თუ ამ ხეებს ხატავ?
_ კი არ ხატავს, წერს! _ უპასუხა ჩემს მაგივრად ჩემმა ამხანაგმა.
_ვა, ლექსავს? _ გაუკვირდა მოხუცს.
_ დიახ, ვლექსავ! _ ახლა მე არ ვაცადე ბიჭს და პასუხი მისსავე კილოზე დავუბრუნე გორილას.
_ ასე გეთქვა, ჯიგარო, _ გამოცოცხლდა უცბად გორილა, _ გული რომ შემიწუხე მაგ შენი ფორტფელითა, გამომძიებელი მეგონე...
მან კიდევ დაისხა არაყი.
_ ჩვენი გაცნობისა იყოს.
მე ლიმონათიანი ჭიქა გადავაქციე და არაყი დავისხი.
გორილას გაეღიმა:
_ მაშ, ლექსაობ, არა? _ თქვა, სული რომ მოითქვა და სიგარეტს მოუკიდა.
_ მიყვარს იმ ადამიანების მოსმენა, რომლებსაც ბევრი რამე უნახავთ ამ ქვეყანაზე, მათი თავგადასავლების მოსმენას რა სჯობია, ხანდახან ვიწერ კიდეც საინტერესო ამბებს...
გორილა მიხვდა, რომ მას ვუმიზნებდი, ესიამოვნა და წარბები ამაყად შეჰყარა, სადღაც შორს გაუშტერა ამაყი მზერა, თან თავი ოდნავ ჩააქნია.
მის სახეს გულისყურით ვაკვირდებოდი, მინდოდა სათნოების და კეთილშობილების რაიმე ნატამალი აღმომეჩინა თუნდაც მის რომელიმე კუნთში, გამოხედვაში, მაგრამ ვერ შევძელი, თან, რატომღაც მეგონა, რომ ეს თვისებები მოხუცის სულში საგულდაგულოდ შენიღბულიყო ჯერ კიდევ წლების წინ და მათი გამომჟღავნება მოხუცს ახლა სასაცილოდ და სათაკილოდ ეჩვენებოდა, რადგან მტკიცედ სწამდა, რომ ადამიანები მას აღარ დაუჯერებდნენ.
ზოგიერთ ცოდვას ხომ მონანიება და აღსარებაც ვეღარას შველის...
და იქნებ გორილა მართალიც იყო, ადამიანებს ხომ არ შეუძლიათ ღმერთივით ყველა ცოდვა შეუნდონ ერთმანეთს.
მოხუცის გარეგნული იერი კი უნებურად შეაკრთობდა კაცს, თითქოს ირგვლივ რასაც თვალით ხედავდა, ისმენდა და გრძნობდა, ყველაფერი ეზიზრებოდა.
_ შენი სახელი დამავიწყდა! _ ჰკითხა მან ბიჭს.
_ გოგია მქვია, _ უპასუხა ჩემმა ამხანაგმა.
_ ჩემი სეხნია ყოფილხარ, _ თქვა გორილამ და ნაფაზი დაარტყა, _ პატარობაში ნეც გოგიას მეძახოდნენ.
გორილას სასმელი მოეკიდა, უფრო გამხიარულდა, უცნაური, ოდნავ შესამჩნევი ღიმილი ჩაუსახლდა თვალის უპეებში, ხველამაც გადაუარა.
_ ძმაკაც, შენ სადაური ხარ? _ მხარზე ხელი მომითათუნა გორილამ, _ თუ არ გამიბრაზდები.
_ ხევსურია, ხევსური! _ დამასწრო გოგიამ პასუხი.
მოხუცი თითქოს შეტოკდასავით ამ სიტყვების გაგონებაზე, მერე გაქვავდა, ჩემი ბეჭიდან ხელი ფრთხილად ჩამოიღო, ცოტათი უკან ჩაჩოჩდა და პირდაპირ თვალებში მომაშტერდა, _ მართალს ამბობსო?
_ დიახ, ხევსური ვარ, რატომ გაგიკვირდათ? _ ვუთხარი, ცოტა არ იყოს შეცბუნებულმა.
გორილამ ნერწყვი გადაყლაპა, მერე, ასანთი მოძებნა ისე, რომ ჩემთვის თვალი არ მოუცილებია, ცამქრალ სიგარეტს ფერფლი მოაცილა და ცეცხლი მოუკიდა. Oორი-სამი ნაფაზი ზედიზედ დაარტყა და მერე ამოიღო ხმა.
_ ესეც ასე, ძალიან კარგია, რომ ხევსური ხარ!
გოგია გამოშტერებული თვალებით შეჰყურებდა ნირშეცვლილ გორილას, ვერაფერი გაეგო მისი უკანასკნელი სიტყვებისა და ქცევისა.
გუმანით მივხვდი, რომ ჩემმა `ხევსურობამ~ გორილას რაღაც თუ ვიღაც გაახსენა თავისი ბნელი წარსულიდან.
არაყი დავასხი და მოხუცს ჭიქა ახლოს მივუწიე.
აუჯერებელია, მაგრამ მე მეჩვენებოდა, რომ მოხუცს სიმთვრალემ აღრენილი და ავი კაცის იერი ნელ-ნელად ფარდასავით ჩამოხსნა და ჩვეულებრივი, ნაადრევად მოტეხილი მოხუცის თვალები ახლა რომელიღაც წერტილს მიშტერებოდა. Gგორილა რაღაცას იხსენებდა.
მე მოუთმენლად ველოდი, რას იტყოდა, თუმცა გარეგნულად სიმშვიდეს ვინარჩუნებდი.
_ შენ თუ მართლა ხევსური ხარ, გეცოდინება, რას ნიშნავს სიტყვა `არხოტიონი~ _ მითხრა გორილამ ეჭვიანად.
_ რა თქმა უნდა, _ მივუგე მე, _ არხოტი ხევსურეთის ერთ-ერთი კუთხეა, არხოტიონი კი _ ამ კუთხის კაცს, არხოტელს ნიშნავს.
_ ალბათ... ასე იქნება ნამდვილად, _ თავისთვის ჩაიჩურჩულა გორილამ თავის კანტურით.
მერე არყიანი ჭიქა გვერდზე გასწია, ბალახზე უფრო მოხერხებულად მოიკალათა და კიდევ შემეკითხა:
_ შენც არხოტიონი ხარ?
_ არა, მე სხვა სოფლიდანა ვარ.
_ თუმცა იყავი, საიდანაც გინდა, ხევსური ხომ ხარ!
_ მითხარი, ბიძია, _ დაკარგა გოგიამ მოთმინება, _ რა შუაშია აქ ხევსურობა ახლა, ვერაფერი გამიგია?!
გორილამ ხელით ანიშნა, შენ იყუჩეო.
_ ახლა კი მისმინე, _ მომიბრუნდა მე, _ მინდა ეს ერთადერთი და საბოლოო ტვირთიც თავიდან მოვიცილო... აღსარების თქმა ცოდვას ამსუბუქებსო, გამიგონია; ყველა ჩემი დანაშაულისათვის მე სასჯელი უკვე მოხდილი მაქვს მეტნაკლებად, ეს ერთადერთია დარჩენილი, რომელიც დედამიწის ზურგზე კაციშვილმა არ იცის, ჩემს გარდა. Mინდა შენ გიამბო, თუმცა გამართლებას სულაც არ მოველი, არც მჭირდება, თუ ღმერთი არსებობს, იმან მაზღვევინოს, თუ არადა, წასულ საქმეს არაფერი ეშველება...
• • •
Gგორილას ტლანქად მონაყოლი მე ოდნავ დავხვეწე და შევალამაზე, ყოველგვარი შეცვლისა და დაკლება-დამატების გარეშე.
Mმან კი ეს ამბავი მოგვითხრო:
... ომამდე ორი-სამი წლით ადრე, ქალაქ როსტოვში `გვარიანი საქმის~ ჩავარდნისას დაპატიმრებას სასწაულად გადარჩენილმა გორილამ და ერთმა მისმა თანამოსაქმემ და მეგობარმა კვლავ საქართველოსაკენ გამოსწიეს.
ჩრდილო ოსეთის დედაქალაქ ორჯონიკიძეში ჩამოსულებმა `პატარა წამუშავება~ გადაწყვიტეს, ბინა ერთი ნაცნობი მთიულის სახლში დაიდეს და `საქმეს~ შეუდგნენ.
დღისით ღრეობდნენ, ან ეძინათ, ღამით `საქმეზე~ გადიოდნენ, მასპინძელს კი, ცხადია, არაფერს უმხელდნენ თავიანთი საქმიანობის შესახებ, რადგანაც პატიოსანი კაცის სახლში ათევდნენ ღამეებს.
ერთხელაც, ნავახშმევს `სამუშაოდან~ უკან მობრუნებულები ჩუმად შეიპარნენ თავიანთ საწოლ ოთახში. ის იყო ნაქურდალის მილაგებას მორჩნენ და დაძინებას აპირებდნენ, რომ მეზობელი ოთახიდან მასპინძლისა და ვიღაც უცხო მამაკაცის საუბარი შემოესმათ.
Gგაილურსნენ და საუბარს მიაყურადეს.
_ დიდი მადლობელი ვარ, თედო, _ ეუბნებოდა უცნობი მოხუც მთიულს, ეს დიდი ხნის ნატვრა რომ ამისრულე, ახლა ჩემზე მდიდარი კაცი მთელ ხევსურეთში არ იქნება.
_ პირობა პირობაა, _ უპასუხა მოხუცმა, _ არც შენ დამრჩი ვალში, ამდენი ყველ-ერბო მთელ წელიწადს ეყოფა ჩემს შვილიშვილებს...
_ ეგ რა სახსენებელია, როგორც შეგპირდი, ერთ მაგდენს კიდევ ჩამოგიტან, ერთ კვირაში მოგაყენებ კარზე. შენ არ იცი, ეს რა ოქროს ხატი ჩამიგდე ხელში. მთელს ჩემს გვარს ეყოფა სიმდიდრედ და სასახელოდ, მე კი _ ჩემს არხვატში და მთელ ხევსურეთში საამაყოდ!..
Gგორილა და მისი ძმაკაცი გაოცებულნი უსმენდნენ მოხუცი მასპინძლისა და უცნობის საუბარს. Bოლოს, მათ ცნობისმოყვარეობამ მოთმინება დაუკარგა, ოთახიდან კატებივით ფრთხილად გამოვიდნენ, სახლს უკნიდან შემოუარეს და ფანჯარაში შეიჭვრიტეს მალულად.
Mმოხუცი მთიული ოთახში აღარ იყო, პატარა, დაბალ მაგიდასთან ჭრელჩოხა და ჭრელპერანგა ხევსური იჯდა, რომელიც გაზეთშემოხვეულ რაღაც პატარა ფუთას დიდი მონდომებით და გულისყურით ახვევდა გარედან ჭუჭყიან, გაყვითლებულ ნარმის ნაჭერს.
Bბოლოს ზემოდან კიდევ ორ-სამკეცად კანაფის თოკიც გადაუჭირა და ფუთა ჩოხის უბეში, ჩანს, წინასწარ საამისოდ მომზადებულ უზარმაზარ ჯიბეში წვალებით მოათავსა.
Mმერე ფეხზე წამოდგა, ქამარ-ხანჯალი შეისწორა და გამობერილი ჩოხის უბეს ხელი კმაყოფილი ღიმილით გადაუსვა გარედან.
Gგორილამ და მისმა ამხანაგმა ერთმანეთს გადახედეს, მერე ორივეს თვალი უნებურად ხევსურის წელზე დაკიდებული ორადლიანი ხანჯლისაკენ გაექცათ.
_ ვაცალოთ დაძინება, _ ჩაიჩურჩულა გორილამ.
თავის დაქნევით დაუდასტურა თანამოსაქმემაც.
Mმაგრამ ხევსური დაძინებას არ აპირებდა.
Iიგი ჩოხის სამასრეებში იქექებოდა; ბოლოს, ჭუჭყიანი, გაცრეცილი რვეულის ფურცელი ამოაძვრინა, ვინ იცის, რამდენად გაკეცილი, შემდეგ ფანქრის ნატეხიც მონახა მეორე სამასრეში, ფურცელი მაგიდაზე გაშალა, ხელის გულებით სცადა მისი გასწორება და მერე კარგა ხანს დაჰყურებდა ფურცელს გარინდებული.
Gგორილა და მისი მეგობარი მოთმინებას კარგავდნენ. ხევსური ფურცელზე რაღაცის წერას შეუდგა.
_ ანგარიშობს, რა იყიდა, რა გაყიდა და რას მიუტანს ცოლ-შვილს, _ ჩაიცინა გორილამ და ძმაკაცს ხელი წაჰკრა.
_ აჯობებს შევიდეთ, _ ურჩია ძმაკაცმა გორილას, _ მეგობრულად გამოველაპარაკოთ, ვუთხრათ, რომ მეზობლები ვართ, გავიგოთ, სად მიდის, იქნება, სულაც ჩვენ დაგვემგზავროს ხვალ საქართველოსკენ და მაშინ...
Gგორილა პატარა ყოყმანის შემდეგ დაეთანხმა ამხანაგს.
ხევსურმა ოდნავ შემკრთალმა და გაოცებულმა გაუღო მათ კარი.
Gგორილას გამოცდილ თვალს არ გამოეპარა, რომ მათ მოულოდნელ შესვლაზე ხევსურმა უნებურად ხელი გამობერილ უბეზე მოიფათურა.
_ ძია თედოს საუბარი გავიგონეთ, _ თქვა გორილამ მშვიდად და ხევსურს მიესლმა.
_ დიახ, თედომ დაიძინა, _ უპასუხა ხევსურმა დამშვიდებულმა იმით, რომ მისი დაუპატიჟებელი სტუმრები თედოს ნაცნობები აღმოჩნდნენ, და გორილას სკამი მიუჩოჩა:
_ გმადლობთ, _ დაჯდა გორილა, _ თამბაქოს ხომ არ ეწევით, გაგვითავდა.
_ არა, ჩემო ბატონო, სამწუხაროდ, თამბაქოს მუშტარი არა ვარ, რომ გაგიმასპინძლდეთ...
_ ხევსური ჩანხარ, რომელი სოფლიდან ხარ? _ იკითხა დათაფლულ კილოზე გორილამ.
_ არხოტიონი ვარ, _ თქვა ხევსურმა ამაყად, წამით სიჩუმე ჩამოვარდა.
_ აქვე, გვერდით ოთახში ვართ ჩვენც, _ თქვა თავისთვის გორილამ, ხევსურისთვის არც შეუხედავს.
_ მეზობლები ვყოფილვართ! _ გაუხარდა ხევსურს.
_ წავიდეთ, დავიძინოთ, _ ჩაერია ლაპარაკში კარებთან მამა აბრამის ბატკანივით თავმოკატუნებული გორილას ძმაკაცი, _ ხვალ მგზავრობა გვინდა.
ზედა სართულიდან მამაკაცის ხველება მოისმა, ჩანდა, მასპინძელს ჯერ კიდევ არ ეძინა:
_ დილით ყაზბეგისკენ უნდა გავემგზავროთ, იქიდან კი _ თბილისში, _ ჩაილაპარაკა კვლავ ვითომ თავისთვის გორილამ, თან გამომცდელი თვალი არხოტიონისკენ გაეპარა.
_ მეც ყაზბეგში მივდივარ დილით, _ თქვა გულწრფელად ხევსურმა, _ მერე კი არხოტის მთა უნდა გადავიარო...
_ ერთი გზა გვქონია! _ გაუხარდასავით გორილას და ხევსურს მხარზე ხელი მოუთათუნა, _ ერთად წავიდეთ!
ხევსურმა მხრები აიჩეჩა, როგორც გენებოთო.
Mმერე მათ ძილი ნებისა უსურვეს ხევსურს და გავიდნენ. Gაზაფხულის საამური, მშვიდი ღამე იყო, დროდადრო შორიდა მოსული მატარებლის კივილი არღვევდა ღამის მყუდროებას.
Gგორილამ ერთი საათის მერე კიდევ დაზვერა თავისი სამსხვერპლო ფანჯრიდან, მაგრამ ხევსურს არ ეძინა, ის ისევ მაგიდასთან იჯდა და რაღაცას ფიქრობდა. წინ რვეულის ფურცელი ედო, იჯდა და ფიქრობდა ხელებში თავჩარგული.
Qქურდებმა მეორე დღისთვის გადადეს განაზრახის აღსრულება.
Kკარგა ხნის ფიქრისა და დუმილის შემდეგ მოხუცმა ნააბრაგალმა დაბინდული თვალით ალმაცერად გამომიბღვირა და მტკიცე, მაგრამ ჩახრინწული ხმით ჩამიჩურჩულა:
_ ახლა ჩემთვის სულ ერთია, რა მომივა, თუნდაც ისევ ციხეში წავიდე, გინდაც დამხვრიტონ... სად გამძვრება გაძაღლებული სული, აღარ ვნაღვლობ, ეს კარგად იცოდე შენც, ხევსურო, მეორე დღეს რაც მოხდა, ჩემდა უნებურად მოხდა! _ თითქმის იყვირა მან, _ გაიგე? ჩემდა უნებურად!.. არ მინდოდა მთლად უბედურებამდე მისულიყო საქმე, არა...
Bბოლო სიტყვები ჩურჩულით თქვა გორილამ და ისევ დადუმდა, უჭირდა ამბის ბოლომდე მიყვანა.
რაღაც საშინელის მოლოდინით გაქვავებული უსიტყვოდ ვუსმენდი მოხუცს.
_ მთელი დარიალის ხეობა სულ ქეიფ-ქეიფით გამოვიარეთ, _ განაგრძო მოხუცმა, _ ყველა დუქანთან ვჩერდებოდით გზის პირზე და ხევსურს სასმელს ვაძალებდით. Mას ჩვენ პატიოსნებაში ეჭვიც არ ეპარებოდა: მოგვენდო და როგორც მთიელებს სჩვევიათ, გულიც გადაგვიშალა. Yყველა სადღეგრძელოს ლექსად ამბობდა, ყველა სიმდიდრეს ამ ქვეყნად კარგი ლექსი სჯობიაო, გვიმტკიცებდა და ლექსაობდა. Lლექსს უსათუოდ დააყოლებდა: `არხოტიონის თქმულიო~, `მელექსე არხოტიონიო~. Aმიტომაც გკითხე წეღან, არხოტიონი რას ნიშნავსო.
Gგორილამ არაყი დალია, პაპიროსიც მიაყოლა და განაგრძო: _ გული კი გახსნა, მაგრამ ის უბედური, უბეში გადამალულ იმ თავის განძზე სიტყვას მაინც არ სძრავდა, არაფერი წამოსცდა. ვამჩნევდი, თვალისჩინივით რომ უფრთხილდებოდა გამობერილ უბეს, ხელს მალულად შეავლებდა, ქამარს სინჯავდა და ჩოხას ისწორებდა. ღაიმეს კითხვასაც ვერიდებოდით, რომ არ დაგვეეჭვებინა ჩვენს ავკაცობაში და ხელიდან არ დაგვსხლტომოდა, ნეტამც ასე მომხდარიყო...
Gგორილა წუთით გაჩუმდა.
ჩემდა გასაოცრად, ჩემს მეხსიერებაში ერთმა ჩემი ბავშვობის დროინდელმა ამბავმა დაიწყო ამოტივტივება, მაგრამ გორილას ხმამ გაწყვიტა ჩემი ფიქრი.
_ ყაზბეგამდე სულ მცირე მანძილი გვქონდა...
_ რომელი წელი იყო, გაიმეორე! _ წამოვიძახე მე ფეთიანივით და ჩემი ხმა თვითონ მეც ვერ ვიცანი.
გორილა თითქოს გამოფხიზლდაო.
_ ალბათ, ოცდათვრამეტი, _ შემომხედა მან გაოცებისაგან ყბამოქცეულმა, _ ჰო, ან ოცდაცხრამეტი.
ჩემთვის უცბად ყველაფერი ნათელი გახდა...
...ალბათ, შვიდი-რვა წლის ბიჭი ვიქნებოდი, როცა ერთ დილით ჩემს სიფელში მაცნე მოვიდა, ყაზბეგის ბოლოზე არხოტიონი მოუკლავთო.
ატყდა ერთი ალიაქოთი, ქალები ატირდნენ, მამაკაცები გაემზადნენ და ხევისკენ გასწიეს.
მაშინ ბავშვმა რა ვიცოდი, ვინ იყო ის არხოტიონი, მაინც მებრალებოდა.
გავიდა წლები და მერე გავიგე, ვინც იყო ყაზბეგის ბოლოზე, თერგის პირას მოკლული კაცი...
_ მერე რა მოხდა? _ გოგიას ხმამ გამომაფხიზლა.
მოხუცის ხმის გაგონება აღარ მინდოდა, მაგრამ ცნობისმოყვარეობამ მაინც წამძლია, რას იტყოდა.
გორილა გაქვავებული შემომყურებდა, თითქოს გულთმისანივით მიხვედრილიყო, რომ ახლა ჩემთვის ყველაფერი ნათელი იყო.
_ ამან იცის, მერე რაც მოხდა... _ გამხმარი თითი მოაღირა ჩემზე გორილამ.
_ დიახ, _ ვთქვი მე დაგუდული ხმით, _ კლდეზე გადაჩეხეთ ვერაგულად და მერე გაძარცვეთ!
_ მას არაფერი ჰქონდა გასაძარცვი! _ გამოფხიზლდა მოხუცი.
ახლა მე მომექცა ყბა გაოცებისაგან.
_ მაშ, რას მალავდა უბეში? _ იკითხა გოგიამ ეჭვიანად.
_ რას მალავდა და წიგნს, ის უბედური, წიგნს, _ თქვა თავისთვის მოხუცმა ძლივს გასაგონად _ `ვეფხისტყაოსანი~ ჰქონდა ძონძებში გამოხვეული, არ დაგვანება და თავი შემოგვაკლა...
გორილას, აბა, საიდან ეცოდინებოდა, რომ მისგან ვერაგულად მოკლული არხოტიონი განთქმული `ვეფხისა და მოყმის ბალადის~ ავტორი გიორგი ჯაბუშანური იყო... ან რა აზრი ჰქონდა ამის ცოდნას მისთვის...
რამდენიმე დღის შემდეგ მოხუცი ნააბრაგალი გარდაიცვალა...
